Παρακολουθώ για χρόνια τον Stallman και, πέρσι τέτοιον καιρό, είχα την χαρά να τον γνωρίσω από κοντά στην επέτειο για τα 40 χρόνια GNU. Ο κατά μερικά άτομα «ιδιαίτερός του χαρακτήρας» είναι για μένα ένα τείχος που μπορεί να κρύψει πολλά από τα θαυμάσια χαρακτηριστικά του.

Οι δηλώσεις του για το σκάνδαλο του Epstain ,όμως, ενόχλησαν, και σωστά, την κοινότητα του ελεύθερου λογισμικού.

Ένα από τα σπουδαία επιτεύγματα, άλλωστε, του κινήματος γυναικείας χειραφέτησης, MeeToo, είναι η ικανότητά του να εισβάλει μέσα σε όλους του κοινωνικούς χώρους και πεδία. Στην πληροφορική και, σε κάποιο βαθμό και στην κοινότητα του ελεύθερου λογισμικού, αυτό ήταν αναγκαίο, καθώς είναι ένας χώρος που οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται.

Όταν ο Stallman κοινοποίησε την απολογία του, απευθύνθηκα στη σύντροφό μου, Αλεξάνδρα, επαγγελματία της ειδικής αγωγής - απόφοιτη ΦΠΨ και διπλωματούχο με δύο μεταπτυχιακούς τίτλους, για να καταλάβω πώς αντιλαμβάνονται τους κοινωνικούς κανόνες οι αυτιστικοί.

Ενημερώθηκα, έτσι, για τη διαφορά που υπάρχει στον τρόπο σκέψης και την κοινωνική αλληλεπίδραση των αυτιστικών ατόμων¹. Εντάσσοντας το σχόλιο του Stallman στην παραπάνω σφαίρα, μπορώ να κατανοήσω το διαφορετικό πλαίσιο και προσωπικά καλύφθηκα από την απολογία του.

Χωρίς, όμως, αυτές του τις «ιδιαιτερότητες» αμφιβάλλω αν θα μπορούσε να δει αυτό που κανένα άλλο άτομο δεν είδε στην εποχή του - την ολοένα και αυξανόμενη, δηλαδή, επιρροή των μεγάλων εταιρειών στην πληροφορική και τον σταδιακό περιορισμό της ελευθερίας τόσο των προγραμματιστ(ρι)ών όσο και των και χρηστ(ρι)ών μέσω της επιβολής μη ελεύθερου λογισμικού.

Ήταν αυτή η συνειδητοποίηση που τον οδήγησε στο να φτιάξει το ελεύθερο λειτουργικό σύστημα GNU, παρόλο που ποτέ, έως τώρα, δεν πήρε την ανάλογη αναγνώριση. Χωρίς όμως τον Stallman, το GNU/Linux σύστημα δεν θα υπήρχε ποτέ και η μόνη μας ουσιαστική επιλογή θα ήταν ανάμεσα στα Windows και το MacOS ². Την ώρα που όλη η χρυσή πρώτη φουρνιά των χάκερ του MIT εργάστηκε στις μεγάλες εταιρείες της πληροφορικής, αυτός επέλεξε να αφιερώσει την ζωή του στην ελευθερία του λογισμικού.

Αυτήν την επιλογή του η big tech δεν του τη συγχώρησε ποτέ. Έτσι το άστοχο σχόλιο του Stallman έδωσε την ευκαιρία σε μια σειρά από άσπονδους φίλους του κινήματος του ελεύθερου λογισμικού και του ίδιου του Stallman, να εξαπολύσουν μια άνευ προηγουμένου επίθεση. Ο Stallman ήταν πάντα πολύ ριζοσπαστικός για τις εταιρείες της πληροφορικής, επομένως η ευκαιρία από την πλευρά τους δεν πήγε χαμένη.

Από το 1998, άλλωστε, για να αποπολιτοικοποιηθεί το κίνημα του ελεύθερου λογισμικού, δημιουργήθηκε το εμπορικά αποδεκτό "open source".

Μάλιστα ήταν μία από αυτές τις εταιρείες, η RedHat (τμήμα της IBM), υπέρμαχη του όρου open source, η οποία κινήθηκε εξόχως επιθετικά τόσο απέναντι στο Stallman όσο και στο Free Software Foundation. Η RedHat μάλιστα πήρε την εξαιρετικά αμφιλεγόμενη και επικίνδυνη απόφαση, να μην επιτρέπει την ελεύθερη πρόσβαση στον πηγαίο κώδικα σε όλους, υπονομεύοντας, έτσι, ακόμα και τα ελάχιστα προαπαιτούμενα που βάζουν όσ@ υποστηρίζουν το ελεύθερο λογισμικό.

Η τεχνολογία, πλέον, δεν είναι στην εποχή της αθωότητας, ούτε της δεκαετίας του 1980, ούτε της άνθησης του GNU/Linux στις αρχές του αιώνα. Ο κόσμος έχει γίνει αγριότερος και η τεχνολογία διαδραματίζει τεράστιο ρόλο σε αυτό. Τα μηνύματα άλλωστε είναι ήδη γνωστά εδώ και χρόνια.

Σήμερα η επιθετική εμπορική επέλαση της «τεχνητής νοημοσύνης» δημιουργεί τρομαχτικές ανησυχίες για τα ηθικά ζητήματα που ανακύπτουν. Σε ό,τι μου αναλογεί και για όσο φτάνουν οι γνώσεις μου για τον συγκεκριμένο άνθρωπο, σε αυτόν τον άχαρο κόσμο, χρειαζόμαστε περισσότερους Stallman.

Σημειώσεις:

Εξαιρετικά ενδιαφέρον για την ζωή του Stallman είναι το βιβλίο "Free as in Freedom (2.0): Richard Stallman and the Free Software Revolution".

Επίσης, αξίζει να ακουστούν:

• η συνέντευξη του Stallman σχετικά με το ζήτημα της αναπαραγωγής, προσωπικά βρήκα πολύ συγκινητική την ιστορία με την μητέρα του.

• το σύντομο απόσπασμά του σχετικά με τη σχέση του «καλύτερου» λογισμικού με το ελεύθερο λογισμικό.

• η ομιλία του σχετικά με το τι είναι το ελεύθερο λογισμικό.